Hiện nay, trong đời sống tinh thần của người Khmer các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long, thì những giá trị về kiến trúc, nghệ thuật tạo hình và dàn nhạc Ngũ âm được đồng bào giữ gìn và bảo tồn. Đây được xem là tài sản văn hóa quý báu. Đó là nhạc cụ không thể thiếu trong các dịp diễn ra lễ hội, tết cổ truyền của đồng bào Khmer. Những nét văn hoá độc đáo, gắn bó với đời sống tinh thần của đồng bào và được gìn giữ, phát huy từ thế hệ này qua thế hệ khác. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu nét văn hoá độc đáo này qua bài viết dưới đây nhé!
Mục Lục
Nét độc đáo âm nhạc đặc sắc của đồng bào Khmer
Nhạc Ngũ âm truyền thống của người Khmer (Pinn Peat) là một dàn nhạc. Nó được hợp thành bởi 5 bộ nhạc cụ, được làm từ 5 loại chất liệu khác nhau. Qua đó tạo nên 5 âm sắc riêng biệt: Bộ đồng, bộ sắt, bộ mộc, bộ hơi và bộ da. Mỗi loại nhạc cụ được định âm một cách chính xác. Bảo đảm yếu tố hòa âm cho cả dàn nhạc để khi hòa tấu tạo ra âm thanh độc đáo. Từ rất trầm đến cao vút, từ ngọt ngào, du dương đến sâu lắng, hùng hồn đi vào lòng người.
Theo Nghệ nhân Ưu tú Sơn Trong, huyện Tam Bình (Vĩnh Long), nhạc ngũ âm chủ yếu là nhạc không lời. Có thể kết hợp với những điệu múa uyển chuyển đặc trưng của người phụ nữ Khmer. Qua đó tạo nên không gian văn hóa riêng biệt của đồng bào Khmer. Đội nhạc Ngũ âm thường có từ 5 đến 6 nhạc công.
Người dân ở các tỉnh có đông đồng bào Khmer sinh sống ắt hẳn không còn xa lạ với những nhạc phẩm nổi tiếng như “Sóc sờ bai Sóc Trăng”, “Hương tình Trà Vinh”… Đây là những nhạc phẩm hiện đại mang âm hưởng của nhạc ngũ âm rất đặc trưng. Nó rất dễ nhận biết so với nhạc mang âm hưởng Tây Nguyên, Tây Bắc. Đặc biệt với các dòng nhạc dân ca ở các địa phương khác.
Nhạc ngũ âm có 7 điệu truyền thống
Ông Sơn Kim Đêl, nhạc công của chùa Pô Thi ThLâng, xã Thới An Hội, huyện Kế Sách (Sóc Trăng) cho biết, nhạc ngũ âm có 7 điệu truyền thống. Muốn chơi được nhạc cụ này phải đầu tư luyện tập và phải có niềm yêu thích âm nhạc truyền thống thì mới học được.
“Cái khó của nhạc ngũ âm là người học phải bỏ công sức ra tập luyện ít nhất từ 3 tháng đến 1 năm. Quá đó mới có thể chơi được các điệu cơ bản. Trong khi hiện nay, đa số thanh – thiếu niên người địa phương bận nhiều việc. Ít người chú ý đến học nhạc cụ”, ông Đêl chia sẻ.
Trong những ngày tết cổ truyền và những ngày lễ quan trọng của đồng bào Khmer. Nhạc ngũ âm thường được biểu diễn để hỗ trợ cho các điệu múa. Với những âm thanh trầm bổng. Nhạc ngũ âm đã làm cho những điệu múa của đồng bào Khmer thêm phần uyển chuyển.
Đặc biệt, trong các bài múa cổ và các bài hát, các vở diễn trong sân khấu dù kê, rô băm…Nhạc ngũ âm càng góp phần tạo nên nét riêng; sinh động của âm nhạc truyền thống khiến người xem say mê, thích thú. Sự kết hợp giữa các động tác múa, màu sắc trang phục; ánh sáng cùng âm thanh bổng trầm của nhạc cụ ngũ âm. Qua đó đã tạo nên một điểm nhấn đặc sắc rất riêng của nhạc ngũ âm.
Được chơi trong các ngày lễ trọng đại
Theo ông Thạch Si Vết, phật tử của chùa Phù Ly 1, xã Đông Bình, thị xã Bình Minh (Vĩnh Long), trước đây nhạc ngũ âm chỉ được sử dụng trong các ngày đại lễ tại chùa, còn ngày nay đã được sử dụng rộng rãi hơn trong cộng đồng. Ngoài các ngày lễ, tết truyền thống, nhạc ngũ âm còn được biểu diễn trong các lễ hội văn hóa. Nó được biểu diễn tại nhiều địa điểm hơn như trong nhà dân, trên đường làng và cả trên sông nước.
“Tuy nhiên, có vẻ như nhạc ngũ âm truyền thống vẫn mang một nét riêng; hơi hướng về lễ hội và các tang lễ. Các nhạc công chủ yếu học lỏm và truyền nghề cho nhau cũng thiếu tính chuyên nghiệp”, ông Si Vết chia sẻ.
Sư cả Huỳnh Nê, Trụ trì chùa Pô Thi ThLâng, xã Thới An Hội, huyện Kế Sách, (Sóc Trăng) cho biết, nhạc ngũ âm được sử dụng trong tất cả các ngày lễ lớn ở chùa như Chôl Chnăm Thmây, Sen Đôl ta, Ooc Om Bok…“Nhà chùa đã lập một đội nhạc công từ 6 đến 7 người ở địa phương để biểu diễn trong các ngày lễ, tết. Qua đó cũng nhằm giữ gìn nét đẹp âm nhạc truyền thống của dân tộc”, sư Nê nói.
Bài viết cùng chủ đề: